I
Алар бу билгесез планетага өйлә вакытында килеп төштеләр. Бу вакытта
планетаның кояшы күкнең нәкъ уртасында иде.
Галәмара очышлар корабленең капитаны Фаниас Фохис, планетага килеп
җитәрәк, командага әлегә билгеле булган мәгълүматларны аңлатты:
— Бу планета Җиргә
караганда якынча өч тапкыр зуррак. Монда да атмосфера һәм яшеллек бар. Төшкәч,
бик сак булырга, һава суларга яраклы булган очракта да, скафандрларны салмаска,
чөнки планетада әллә нинди куркыныч ерткычлар һәм башка төрле күрелмәгән
нәрсәләр, хәлләр булырга мөмкин. Кем белә, бәлки, монда акыллы җан ияләре дә
бардыр. Әлегә без белгән нәрсәләр бары шулар гына. Ялгыз йөрмәскә.
Корабль әкрен генә бер зур тигез мәйданга төшеп утырды. Урнашу белән үк,
беренче эш итеп космонавтлар һаваның сулу алыр-< га яраклылыгын тикшерделәр.
Биредә, кыенлык белән булса да, скафандрсыз суларга мөмкинлек бар иде, тик,
ансыз җиңелрәк һәм рәхәтрәк булуына карамастан, берәү дә скафандрын салмады.
Космонавтлар иң беренче эш итеп тирә-якны тикшереп чыгарга булдылар, кем белә
— нәрсәләр көтеп тора монда аларны? Шуның белән бүгенгә җитеп торыр.
Иксез-чиксез галәм киңлекләреннән соң аз гына булса да ял итеп алырга кирәк.
Космонавтлар корабльдән яңа планетага теләсә нинди җирдән үтә ала торган
ике машина төшерделәр, берничә кеше корабль янына чыкты. Күк аяз, көн җылы иде.
Күктә, нәкъ туган җирдәге кебек, мөлаем кояш елмая.
Реест белән Фрум, корабльдән төшеп, яхшылап тирә-яклары-на карарга да
өлгермәделәр, көтелмәгән хәлдән бер мәлгә каушап, хәрәкәтсез калдылар:
туп-туры аларга таба, зур-зур атлап, ямьсез тавыш белән кычкырып, бер коточкыч
нәрсә килә иде; артыннан аңа охшаган тагын берничәсе ияргән. Фрум белән Реест
аларның нәкъ аяклары биеклеге, ә ул аяклар өстендә торак йорт кадәр гәүдә, ә
озын һәм юан муен өстендә биектә-биектә тубал кадәрле бик зур баш. Кеше боты
юанлыгындагы томшыгы бу нәрсәгә бигрәк тә сугышчан төс бирә иде. Башының иң
түбәсендә тагын ниндидер бертөрле үсенте тырпаеп тора. Ике аягы да очлаеп
килгән, беләк юанлыгы тырнаклар белән тәмамланган.
Беренче булып Фрум телгә килде:
—Бу алай-болай акыллы җан иясе түгелме икән? — диде ул.
—Сөйләшеп карыйк.
Мигә йогынты ясап, теләсә нинди акыллы җан иясе белән дә сөйләшә ала
торган аппарат ярдәмендә Реест бу ажгырып килгән гигантка ашыгыч рәвештә кисәтү
ясады: «Син акыллы җан иясеме? Акыллы җан иясе булсаң, хәзер үк тукта! Юкса
без корал кулланырга мәҗбүр булачакбыз».
Ләкин теге коточкыч нәрсә, аларның сүзләреңә һәм кисәтүенә
бернинди игътибар да күрсәтмичә, күк күкрәгән кебек тавыш белән
кычкыра-кычкыра, дөп-дөп атлап һаман алга килә бирде. Бу гигантта аңның
яралгысы да юклыгы билгеле иде инде, тик үзенең гәүдәсе белән Реестны каплаган
Фрумның һаман да корал кулланасы килмәде. Ул, киңәш сорамакчы булып, Реестка
таба борылды, һәм шул вакыт аның кулындагы кечкенә лазер мылтыгы ялгыш шуып
төшеп китте. Фрум яшен тизлеге белән лазер трубкасын алырга иелде, ләкин шул ук
мизгелдә гигант җанвар аңа ташланды һәм үзенең коточкыч томшыгы белән аның башына
китереп сукты. Космос киңлекләрен үткән скафандрга бернәрсә булмаса да, Фрумның
башы бу кадәр көчле сугуга түзә алмады, ул шунда ук, аңын җуеп, киселгән агач
кебек, җиргә ауды. Ерткыч моның белән генә тынычланмады, ул, тагы да котырынып
китеп, ямьсез тавышлар чыгара-чыгара, коточкыч томшыгы белән аның кулыннан
эләктереп алды һәм каты итеп җиргә бәреп чукый, бүрәнә юанлыгы аяклары белән
тырный, таптый башлады.
Тик Реест бу куркыныч мизгелдә югалып калмады, ул бер адым артка чигенде
һәм, ерткычның юан, озын муенына төзәп, лазер кнопкасына басты, коточкыч
ерткычның башы өзелеп, шунда ук гөрселдәп җиргә егылып төште. Төшкәч тө әле ул
берничә секунд бәргәләнеп-суккаланып алды. Аның артыннан килгән хәшәрәтләр,
паникага бирелеп, йөгерешеп китеп бардылар. Реест җиңел сулап куйды, аларга
ярдәмгә килеп җиткән вездеходка Фрум-ны кертеште. Аны шунда ук ракетага алып
киттеләр. Ә коточкыч ерткычның гәүдәсен капитан корабльдән ераккарак сөйрәтеп
алып китәргә кушты. Чылбырлы тәгәрмәчле танкка охшаганрак машина аны көч-хәл
белән генә тартып алып китте.
Икенче
машинадан (ул үрмәкүчкә охшаган алты аяклы машина иде һәм аның «аяк»лары
куышлыкларында һава басымы үзгәрүе астыңда эшли) Реест янына Акир һәм Маккен
чыктылар. Алар, муеннарын сузып тирә-якка караштырсалар да, якын тирәдә бернинди
дә елга яки күл кебек нәрсә, гомумән, су күрмәделәр. Бу җирдә үсемлексез
тип-тигез мәйдан иде. Бик еракта гына түбәләре күккә ашкан, агачка охшасалар
да, гаҗәеп зур һәм биек үсемлекләр күренә. Бу планетаның өсте дө гел кеше башы
кадәр ташлардан гына тора иде, ахрысы. Космонавтлар башта теләсә нинди юлдан
йөри торган машинага утырып, күз күремендәге җирләрне күзәтеп, караштырып
чыгарга булдылар, ә инде иртәгесен, кече ракеталарга утырып, планетаны әйләнеп
карап чыгарга да була. Юкса монда, якын тирәдә генә, тагын әллә нинди гигант
ерткычлар булуы мөмкин.
Космонавтлар бераз киңәшләшеп торганнан соң, Реест беренче
булып үрмәкүч сыман машинага кереп китте. Бераздан аның артыннан Акир белән
Маккен да иярделәр. Кинәт Маккен, инстинктив рәвештә, арттан үзенә куркыныч
килгәнен сизеп алды. Ул ялт итеп борылып карады һәм көтелмәгән күренештән бер
мизгелгә катып калды, аңа таба фил кадәрле бернәрсә килә иде. Шундый иләмсез
зур булуына карамастан, ул бик җиңел һәм җитез хәрәкәт итә, йонлы, йомшак
койрыгы белән әкрен генә җиргә суккалый. Ул, җирдәге җанварлар белән
чагыштырып караганда, юлбарыска охшаган, мыеклары гына да Маккен буе кадәр
бардыр. Бу күренештән Маккен ирексездән ахылдап куйды, аның тавышын ишетеп,
Акир артына борылып карады һәм, теге гигантны күреп, шулай ук бер генә мизгелгә
аптырап калды. Мондый вакытта дөньядагы иң кыю кеше дә күпмегәдер каушап
калырга мөмкин. Ләкин ничек кенә булмасын, кинәт килеп чыккан бу юлбарыска
охшаган гигант җәнлекне күргәч тә, алар югалып калмадылар.
— Тизрәк машинага, Маккен! — дип кычкырды Акир һәм,
лазер мылтыгын алып, аңа ярдәмгә ташланды, тик ул бернәрсә дә эшләргә өлгерә
алмый калды: теге ерткыч, аларны аерып торган ' шундый зур араны бер сикерүдә
узып, казык кебек зур очлы тешләр тулы авызы белән Маккенны биленнән эләктереп
тә алды. Маккен бернинди авырту да тоймады, тик ул үзенең җирдән бик биеккә
күтәрелгәнлеген генә сизде, ләкин ул берни эшләрлек хәлдә дә түгел иде. Гигант
ерткыч озак уйлап тормады, ул, зур-зур сикереп, ерактагы күккә ашкан агачларга
таба чабып китте. Акир, Маккенга тигерүдән куркып, ерткычка атмады.
Реест вакытны югалтмады, ул шунда ук бөтен көченә тизлек рычагларын тартты
һәм «үрмәкүч», өйрәтелгән ау эте кебек, ерткыч артыннан ташланды. Ерткыч
никадәр генә кызу чапмасын, «үрмәкүч», кечкенәрәк булса да, аннан да кызурак
йөгерә иде. Ерткыч теге гаҗәп озын һәм юан агачларның берсенә менеп китәм
дигәндә генә, «үрмәкүч» аны куып җитте һәм, үзеннән зур булуына карамастан,
корыч тәпиләре белән эләктереп кысып та алды. Ерткыч, үрсәләнеп, ямьсез тавыш
белән кычкырып җибәрде һәм Маккенны авызыннан ычкындырды. Ерткычның ярсу белән
тарткалавыннан машинаның асты өскә килде. Коточкыч ерткычның Маккенны җибәрүен
күргәч, Реест та аны җибәрде һәм, бу фил кадәрле ерткыч, Маккен турында
бөтенләй онытып, очлы тырнаклары белән ябыша-ябыша, күккә ашкан агачның башына
ук менеп китте. Агачның башына менеп җиткәч тә ул, куркуданмы, ачуданмы, әллә
авыртуданмы, бик биектән инде, әкрен генә «мия-я-я, мия-я-я» дип, кызганыч
тавыш белән кычкыра башлады.
Ул арада Маккен, бернәрсә дә булмагандай, егылган җиреннән торып басты,
ул бу фил кадәрле һәм, әгәр берәрсе исән булса, коточкыч зур, ерткыч динозавр
авызында да муенын «ә» дигәнче борып ташларлык салкын канлылыгын саклап калган,
ахры. Икенче берәү бу хәлләрдән әллә кайчан һушыннан язган булыр иде инде. Бер
минуттан ул иптәшләренең кочагында иде, аның скафандрыннан, ерткыч калдырырга
тиеш булган коточкыч теш эзләрен карап карасалар да, берни дә таба алмадылар.
Скафандрның шундый нык булуына һәм Маккенның исән калуына алар бик сөенделәр.
Алда тагын нәрсәләр булмас? Ә ныклы скафандр инде үзе генә дә җиңүгә ышанычны
арттыра.
Шул вакыт тапшыргычтан капитанның тавышы ишетелде, ул биредәге барлык
космонавтларны корабльгә чакырды. Алар кергәндә, Фрум да аңына килгән иде
инде, һәм ул да, агарынган булуына карамастан, бернәрсә дә булмагандай, башка
космонавтлар янына килеп утырды. Капитан барысына да утырырга кушты.
— Дуслар, — диде ул, — без бик ерак билгесез планетада. Сез үзегез дә
күрдегез: безнең йолдызлыкта мондый ук зур ерткычлар һәм җәнлекләр юк. Монда
әле, бәлки, без күргөннәреннөн дә зуррак җанварлар бардыр, кем белә? Сез төрле
гигант хәшәрәтләр белән алышкан арада, мин бинокль аша тирә-якны җентекләп
күзәтеп чыктым. Монда кайбер нәрсәләр, формалары белән, акыллы җан ияләре
ясаган шикелле. Әнә теге ерактагы зур тауга охшаган нәрсә аларның яшәү
урыннары түгелме икән дип уйлыйм. Әгәр шундый торакта яшәсәләр, алар гаҗәп зур
булырга тиешләр. Без әлегә аларның нинди икәнлекләрен белмибез, бәлки, алар
безнең кебек ике аяклы, ике куллыдыр, бәлки, бөтенләй икенче төрледер. Әгәр
чынлап та бу планетада була калсалар, алар белән вакытында аңлашып калырга
тырышырга кирәк. Шуңа күрә сезгә соңгы чиккәчә.үзебезнең тормышка һәм
корабльгә җитди куркыныч туганчыга кадәр корал кулланмаска боерам. Менә шул, ә
хәзер эшегезне дәвам итә аласыз.
Капитан сүзен бетергәннән соң, космонавтлар корабльдән тышка чыктылар. Бу
гаҗәеп планетада чынлап та коточкыч зур җанварлар яши иде, ахрысы. Космонавтлар
чыгып кайбер приборларны әзерләп тә бетермәделәр, капитанның сүзләрен куәтләгән
кебек, алар янына тагын бер алыптай җәнлек килеп җитте. Бу динозавр кадәрле
җанварның баш миенә сораулар җибәреп карасалар да, ул бернинди җавап та
бирмәде, тик кечкенә ракета кадәрле йомшак койрыгын гына як-якка селкеп куйды.
Монысы инде теге алдагы ике җанвардан да күпкә зуррак, әгәр шул гәүдәсен
күтәреп арт аягына баса алса, корабль биеклеге булыр иде. Бу гигантның адәм
аягы юанлыгындагы сары, очлы тешләре күренеп торган авызына гына да берьюлы
берничә кеше сыяр иде. Ул, үзенең коточкыч юан, озын аяклары белән әкрен генә
атлап, космонавтлар янына килде һәм, һөҗүм итү турында уйламыйча да, Фрумны
иснәп карады. Фрум, аның үзенең башы кадәрле диярлек борын тишекләрен һәм
коточкыч зур сары тешләрен шулкадәр якыннан күргәч, күзләрен йоммыйча булдыра
алмады. Аннан соң алагаем зур җанвар ни өчендер Фрумны ялап алды. Үзеннән дә
зуррак һәм ике тапкыр юанрак тел тиюгә, Фрум егылып, тәгәрәп китте. Бу
күренешне карап торганда көлке дә, куркыныч та иде. Тау кадәрле гигант башка
бернинди дә начар ният күрсәтмәде, ул, гәүдәсенең зурлыгына карамастан, бик
юаш һәм кызыксы-нучан җанвар иде, ахрысы. Ул әгәр дә теләсә, эчендә машиналар
һәм кече ракеталар урнашкан зур ракетаны да бернинди авырлыксыз аудара алыр
иде. Шаккаткыч зур җанвар тонык кына итеп «һу» дигән тавыш чыгарды да, читкәрәк
китеп, арт аякларына утырды һәм, бик кызыксынган кыяфәт белән, космонавтларның
ни эшләгәнен күзәтеп тора башлады. Ул моңда үзен хуҗа итеп сизә иде, ахрысы.
Бәлки, бу аның биләмәләре булгандыр.
Юк әле, космонавтларның бүгенге маҗаралары моның белән генә бетмәгән икән.
Ул да булмады, еракта коточкыч шыгырдау тавышы ишетелде һәм тирә-якны урап
торган ерактагы стенаның бер өлеше ачылып китте; аннан кешегә охшаган кыя
кадәрле бернәрсә килеп керде. Бу нәрсә планетаара очыш ракетасыннан да күп
биек; әкиятләрдәге куәтле алыплар һәм бер күзле коточкыч циклоплар аның янында
мескен кәрләләр генә булып күренерләр иде. Ул, килеп керү белән, стена буенда
яткан башсыз ерткычны , күреп алды һәм, аңа таба карап, күк күкрәгәннән дә
катырак тавыш белән нәрсәдер үкереп җибәрде. Аппаратлар шунда ук аның
авызыннан чыккан тавышларны тотып алдылар, һәм бу авазлар, аппарат аша
космонавтларга аңлаешлы сүзләр булып, тәрҗемә ителеп ишетелделәр.
— Ул теге ерткычны үтергәнгә ачулана, — диде капитан, — димәк, бу акыллы
җан иясе. Ул әле безнең корабльне күрмәде һәм теге җанварны без үтергәнлекне
белми. Ничек кенә булмасын, безгә аның белән аңлашырга тырышырга кирәк. Аның
кулында ниндидер корал да бар...
Капитан үзенең фикерен азагына кадәр җиткерә алмады, чөнки
нәкъ шул вакытта теге коточкыч «кыя», үкереп, космонавтлар ягына ташланды.
Космонавтлар аның сүзләрен дә, ни эшләргә уйлавын да яхшы аңладылар. Шулай ук
аның үзләрен күрмәячәген дә белделәр, тик, ничек кенә булмасын, иң соңгы чиккә
кадәр бу ярсыган «кыя» белән контактка керергә кирәклекне аңладылар...
II
...Гыйльметдин абзый эштән арып
кайтып капканы ачып керүгә, аның күзләре тирә-як күршеләрнең әтәчләренә курку
салып торган зур ак әтәчкә төште, ул башсыз килеш капка төбеңдәге тузанда аунап
ята иде. Гыйльметдин абзыйның күзләре шакмак булды, бу кадәр ахмак эшне күреп,
бер мәлгә телсез калды. «Нинди юньсезе эшләгән бу эшне?» — дип уйлап, билгесез
җинаятьчегә ярсып, йодрыкларын төйнәп куйды ул. Шул вакыт аның күзе агач
башында кызганыч итеп мияулап утырган мәчегә төште, димәк, ул да нәрсәдәндер
курыккан.
—Нинди ахмак йөргән монда? Кем әтәчнең башын өзгән? Күрсәм, аякларын бәреп
сындырам бит мәлгуньнең, — дип, ярсуына түзә алмыйча кычкырып җибәрде. — Кем?
—Син нәрсә карап утырасың, ахмак? Сине ни өчен ашаталар? — дип җикерде ул
койрыгын селкеп үзенә таба йөгереп килгән Алабайга. Шунда гына ишегалды
уртасында утырган үзе биеклегендәге ракетаны күреп алды.
—Тагын шул хәерсез малайлар ракета ясап маташканнар икән, әтәч тә шулар эше
генә... Шулай да ничек шулкадәр матур итеп ясый алганнар болар моны? Кайда
качырып ясарга өлгергәннәр?—дип, үзе дә теләмәстән горур рәвештә күккә багып,
ялт-йолт итеп торган ракетага карап сокланып куйды. — Ничек кенә булмасын, ут
чыгарырга маташалар инде бу мөртәтләр. Менә хәзер күрсәтим әле мин сезгә
ракетагызның ничек икәнен, бернәрсә дө калдырмам мин аннан. Аннан иңде арт
сабагыгызны да тиз укытырмын мин сезнең!
Гыйльметдин абзый, кулындагы сәнәген күтәреп, ашыга-ашы-га ракетага таба
атлады.
— Яңадан
мәңге ракета ясамаслык итәм мин сезне! Кара син ул ахмакларны, ут чыгарулары
гына җитмәгән, үзләренең дә шартлап бетүләре бар, әрекмән колаклар, һе...
Шул вакыт аңа кемдер: «Акыл иясе булсаң, хәзер үк тукта, юкса без
үзебезнең тормышны саклап калу өчен корал кулланырга мәҗбүр булачакбыз!» — дип
кычкырган кебек булды. Гыйльметдин абзый бу кадәрлесен үк көтмәгән иде — ул
моны, үзеннән качып, койма артына яшеренгән малайларның берсе кычкыра дип
уйлады. Бу юлы инде аның йөрәгенең кайсыдыр почмагында утырып калган соңгы
тамчы түземлелеге дә эссе кояш астындагы пар кебек юкка чыкты.
— Күрсәтермен
мин сезгә акыллы җан иясен, мәлгуньнәр, ах, сез, көчекләр! — дип ярсып
кычкырып, Гыйльметдин абзый бөтенләй тузынып китте һәм сәнәген күтәргән килеш
ракетага таба китте. Шул мизгелдә аның кулындагы сәнәк сабы урта бер җирдән
өзелеп, тимерле башы җиргә шапылдап барып төште. Ләкин Гыйльметдин абзыйны
болай гына туктатырлык түгел иде иңде, ул, нәрсә булганын да аңлап бетермәстән,
кулында калган ярты сәнәк сабы белән тагын ракетага кизәнгән иде, шул вакыт
кулындагы ярты сәнәк сабының да кулы кырыннан ук өзелеп төшкәнен күрде. Бу юлы
инде аның күзләре бу гаҗәп күренештән йомрыланып китте, ул кулында калган
сәнәк сабының кисәген күзләре янына ук китереп карады: сәнәк сабы пычкы белән
киселгән кебек тип-тигез иде.
Гыйльметдин абзыйның йөрәк ярсуы шунда ук сүрелә башлады, аның миендә,
бик үк ышанычлы булмаса да, бөтенләй икенче, баштагы уйларына капма-каршы
булган яңа фикер чагылды. Улының фантастик әсәрләрне бик яратып укуы бу очракта
Гыйльметдин абзыйга да бик нык файдага китте. Ул, үзенең уена үзе дә бик
ышанмыйча гына:
—Кем бар монда? Берәр кеше бармы? — дип сорады.
—Бар. Бу без — Скар планетасы кешеләре.
—Кайда соң сез?
—Без монда, җирдә.
Шунда гына аның күзләре җирдә басып торган, бармактан аз
гына зуррак булган скафандрлы кешеләргә төште.
— Ә-ә-ә...
күрдем, күрдем. Ә монысы мин, ягъни Гыйльметдин абзагыз булам инде, — диде ул,
бик нык гаҗәпләнеп, ләкин үзенең нык аптырап калуын сиздермәскә тырышты.
— Сез шушы планетаның хуҗаларымы?
—Шулай була инде, шулай була. Сезнең берәрегез минем кулга менмәс микән?
Якыннанрак танышыр идек, — диде кызыксынуның чигенә җиткән Гыйльметдин абзый.
— Хәзер менәбез.
Гыйльметдин абзый үзенең уч төбенә икенче планета кешесен
алып бастырды һәм, күзләренә якын ук китереп, дикъкать белән карый башлады.
Аннан аңа скафандр аша кечкенә карточка зурлыгындагы гына сакал-мыеклы бер
матур кеше карап тора иде. Гыйльметдин абзыйга аның күзләре улы Фәритнеке кебек
зәп-зәңгәр булып күренделәр.
— Сез гел безгә охшагансыз икән.
— Әйе шул.
Сез безне үзегезнең галимнәрегез белән берәр ничек тиз арада бәйләнешкә кертә
аласызмы?
— Хәзер
мин, йөгереп кенә, авыл советы белән мәктәп директорына әйтеп килим әле, алар
бу эшне миннән тизрәк башкарырлар. Мин кайтканчы, сез беркая да китмичә торыгыз,
яме? Балачага күреп алып, үзләренә дә, сезгә дә зыян китерә күрмәсен. Мин
хәзер, «ә» дигәнче әйләнеп килермен.
Гыйльметдин абзый капкага таба йөгерде. Шул вакыт ул кинәт
туктады да урамда уйнап йөргән улына кычкырды:
— Барый, Барый, дим, кил әле монда.
— Нәрсә, әткәй?
—
Мин кайтканчы менә
бу ишегалдындагы ракетага таба бер җан иясе дә килмәсен. Анда чит планетадан
килгән кешеләр. Үзең дә якын барма, ишетсен колагың, бу сиңа уенчык түгел. Аңладыңмы?
— Аңладым.
— Кара аны, минем карахтерны яхшы беләсең.
— Ярар... беләм инде, беләм...
Гыйльметдин абзый чыгып йөгерде.
Скар планетасы космонавтлары күп айлар, көннәр һәм соңгы дулкынландыргыч
сәгатьләрдән соң җиңел сулап куйдылар. Алар, корабльгә кермәкче булганда гына,
тагын бер кечкенә маҗарага тап булып тукталып калдылар.
Гыйльметдин абзыйның чыгып китүе булды, капка тагын шыгырдап ачылды.
Аннан күрше малае Камилнең башы күренде. Ул, Барыйдан ике яшькә зуррак булса
да, аның белән бергә дүртенче класста укый иде. Камил мәктәптә тәртипсез, ә
авыл малайлары арасында җәнҗал чыгарырга яратучы сугыш чукмары булып танылганга,
Барый аның нәкъ менә хәзер килеп керүенә бер дә шатланмады. Билгеле, башка
вакыт булса, ул уйлап та карамас иде, алар еш кына бергә уйныйлар, тик бу юлы
Камилнең башында ни барын кем белә? Ул икәү уйнаганда да әтәчләнергә генә тора.
Бәлки, ул берәр нәрсә сизенеп кергәндер?
Ракетаны күреп алуга, Камилнең зур авызы колагына җитте. Ул, тиз генә
капканы ябып, ракетага таба чапты.
—Әһ-һә! Нинди матур ракета!
—Тукта! Кагылма!
— Нәрс-сә?!
Тотып карарга да ярамыймы әллә? Абыең ясап бирде дигәч тә! Ачуны китерсәң,
ватып та ташлармын әле!
—Тукта, дим! Уенчык түгел ул!
—Нәрсә соң ул, уенчык булмыйча, ә?
—Алар безгә космостан очып килгәннәр!
— Ха-ха-ха!
— Камил, кыланып, эчен тота-тота, чыелдык тавыш белән көлеп алды һәм шунда ук
ачулы күзләре белән карап Барыйга кычкырды: — Син нәрсә? Бала-чага дип белдеңме
әллә? Яхшылык белән күрсөтмөсәң, болай да карыйбыз аны!
Ул уң кулы белән Барыйны нык кына этеп җибәрде дә ракетага
таба атлады. Барый, чайкалып чигенеп китсә дә, шунда ук Камилнең җиңеннән
эләктереп алды һәм аны көч белән артка таба селтәп җибәрде. Бу юлы инде Камил
чынлап торып ачуланып, ярсып Барыйга ташланды. Камилнең көчлерәк булуына
карамастан, башка вакытлардан аермалы буларак, Барый да бер тетрәнүсез аңа
каршы атылды. «Барыбер үтә алмассың», — дип уйлады ул ачу белән. Малайлар
көрмәкләшеп тәгәрәп киттеләр. Анарның әле берсе, әле икенчесе өскә чыгып, берсе
дә бирешергә теләми иде.
Космонавтлар боларның барысын да күреп тордылар. Камилнең барыбер өстенлекне
алачагы инде ачык иде.
— Реест!
Безнең сакчыга ничек булса да ярдәм ит! — дип боерды капитан.
— Була ул!
«Үрмәкүч», сугыш аты кебек, көрмәкләшкән малайлар янына
ыргылды һәм өскә чыккан Камилнең чалбар балагыннан эләктереп алды. Барый да
бөтен көченә өскә чыгарга тырышканлыктан, Камил шунда ук җиргә тәгәрәп төште.
Чалбар балагыннан Барыйның көчеге тартты дип белеп, сикереп торып тибәргә
җыенган иде, ләкин шунда ук җирдәге куркыныч нәрсәне күреп алды. Ул, артык
куркудан, нечкәргән тавыш белән өтәләнеп чинап җибәрде:
— Үләм, үләм! Үрмәкүч! — һәм аякларын кузгата
алырлык хәлгә килүгә, җилдән дә җитезрәк йөгереп барып капкага ташланды, ләкин
каршысына кереп килүче мәктәп директорының каты кулларына килеп эләкте.
— Син монда ни эшләп йөрисең?
— Мин...
Мин... — Директорның ракетаны күргәч кулларын йомшартуын сизгәч, Камил ычкынып
урамга ьгогылды.
Директор, аның турында шунда ук онытып, ялгыш берәр нәрсәгә басмагаем
дигәндәй, саклык белән генә ракетага таба якынлашты.
—Кая соң алар үзләре, Гыйльметдин абзый?
—Әнә ич, машиналарыннан чыгып киләләр.
—Әйе, әйе... —Директорның йөзе шунда ук чыгыш ясарга әзерләнгәндәге төс
алды, аның дулкынланганы күренеп тора иде.. — Иптәшләр! Безнең өчен гадәти
булган бу сүз әлеге очракта урынлы булыр микән, — дип, ул бер мәлгә
уңайсызланып туктап калды. Бәлки, алар «әфәнде» яки шуңа охшаш берәр сүз
куллана торганнардыр? — Кадерле кунаклар! Сезне Җир кешеләре исеменнән
беренче булып уңышлы сәяхәтегез белән чын күңелдән котлыйм! Киң галәмдә бездән
башка да акыл ияләре булуына бөтен йөрәгем белән шатланам. Мин югарыдагы
инстанцияләр белән бәйләнешкә кердем. Сез иртәгә безнең ил вәкилләре һәм галимнәр
белән очрашырсыз. Рәхим итегез безнең планетага, кадерле дуслар!
Ул сүзен тәмамлауга, космонавтлар
арасыннан капитан Фа-ниас Фохис алга чыкты. Шул вакыт директор, Гыйльметдин абзый
һәм Барыйның баш миләрендә ап-ачык итеп:
— Рәхмәт иптәшләр! — дигән сүзләр
яңгырады. |